Ik vind al een tijdje dat de VVD de kern van haar politieke principes aan het kwijtraken is. De belangrijkste hiervan is de centrale rol van burgers / leden als bron van alle politieke keuzes. De discussie rondom de stikstof-affaire is hier een goed voorbeeld van. Ik zet de toon in deze column expres scherp neer om mijn centrale zorg helder te schetsen. Als we elkaar begrijpen is er vast gelegenheid om de nuance te vinden. In de scherpte zit de goede start van een discussie en in de nuance zit de oplossing.
Ik wil de scherpte tonen aan de hand van de naam van onze partij (in omgekeerde volgorde):
Democratie – zijn burgers wel slim genoeg om een stem te laten horen?
De zondag na de ALV zat én Christianne én Sophie bij WNL en riepen ze in koor, dat er geen andere keuze was dan hun keuze. Toen dacht ik: ‘zeg je nou dat ik te dom ben om een stem uit te brengen?’ (ik zat dus bij die 51% (lees: ca. 420) en ik had niet eens meegetekend met de 860, omdat dit geen geldige stem is).
Feitelijk is het antwoord heel simpel: “ja, Peter Lamberts weet (veel en veel) te weinig van het dossier om hier afgewogen een oordeel over te hebben!” En dan is mijn tegenvraag: “Waarom hebben we dan een democratie?” Ik heb namelijk van maar heel weinig dossiers enigszins genoeg verstand om er iets zinvols over te zeggen. En heel veel anderen ook! Dat besef ik me heel goed, maar dan blijven er – in de scherpte van deze column – 2 keuzes over: 1) je verlaat de democratie en meent dat de overheid beter in staat is om voor het land te zorgen dan de burgers of 2) je meent dat de overheid er is om de burger te ondersteunen bij het inrichten van zijn/haar leven en laat de mening van de burger leidend zijn – ook al kent de burger alle finesses niet.
Vrijheid – kun je als burger uiteindelijk bepalen hoe je leven er uit ziet?
Iedereen kent het: ‘je bent vrij zolang je de vrijheid van een ander niet aantast’. Dit gaat over mensen. In het stikstofdossier is er een partij bijgekomen: de natuur. Sommige partijen menen, dat ze het inzicht hebben om te bepalen wat de natuur zou zeggen als ze wel kon praten. De PvdD en Groen Links hebben dit zelfs in hun naam laten vastleggen.
De invulling van dit inzicht brengt deze partijen tot het eerste punt hierboven: de overheid bepaalt wat goed is voor de samenleving. Deze keuze voor de centrale rol van de overheid leidt in dit dossier tot de logische keuze om een hele beroepsgroep te verplichten om hun leven in te richten zoals de overheid het goed geacht heeft en niet zoals zij het zelf zou willen. Het is een uiterst principiële keuze of je als liberaal hier in mee wilt gaan, want liberalen kiezen in de kern voor de tweede insteek: de burger is leidend. Dat is vrijheid. In het stikstof-dossier (en inmiddels ook rondom Schiphol) schuift de overheid deze vrijheid terzijde.
Volkspartij – het hele volk of alleen een deel van het volk.
Ik irriteer me rot aan de kreet: ‘we doen het samen’. Dat is namelijk helemaal niet waar. In corona leverden de jongeren alles in om de ouderen te ondersteunen. In dit dossier vangen de boeren alles op terwijl de natuur in gevaar is door ons allemaal. Tijdens corona was dat ook heel goed zichtbaar: er reden geen auto’s, er vlogen geen vliegtuigen, de industrie lag plat en alleen de boeren gingen door. In deze periode rolden wetenschappers over elkaar heen om aan te tonen dat de natuur (spectaculair) herstelde. Twee jaar later doen we alles weer als voor corona en alleen de boeren dragen de lasten van een verslechterde natuur. Als we een volkspartij zijn dan leggen we de last bij het hele volk en niet bij één groep.
Afsluitend.
Er is nog één probleem in dit dossier: de rol van de wetenschap. De basis van het liberalisme is dat je de wetenschap neemt als basis voor het nemen van je beslissingen: zo hebben de liberalen uit de tijd van de Verlichting de eerste encyclopedie opgesteld. Echter, als de wetenschap de oplossing voor alle problemen kan verzorgen dan kom je terug bij het eerste punt onder het kopje ‘democratie’ en dan maak je de overheid leidend. Ik kan hier een aparte column aan weiden en dat ga ik nu niet doen, maar mijn punt is: wetenschap is niet absoluut. Eén voorbeeld: wij hebben na 2008 niet de socialistische economen gevolgd, terwijl zij ons regelmatig kapittelden over onze desastreuze economische keuzes. En achteraf gezien zijn we er trots op.
Uiteindelijk is niet alles wetenschap, maar alles is wel politiek. Alles vraagt om een keuze. In deze is het de keuze: laat je de politieke koers over aan de overheid of aan de burger? Deze vraag ligt inmiddels in een hele reeks aan crisis-dossiers voor en de VVD neigt er steeds meer naar om de overheid leidend te laten zijn; het stikstof-dossier is slechts één voorbeeld uit vele. Het is aan de VVD of ze blijft geloven in de kracht van de burger boven de kracht van de overheid. Die vraag komt terug in de titel van deze column.
Peter Lamberts
P.S. is het mogelijk om binnen een week of 2 te reageren? Het is ook een antwoord als je het niet met me eens bent.